Τοκοφοβία: όταν ο φόβος του τοκετού μας κυριεύει

Τοκοφοβία: όταν ο φόβος του τοκετού μας κυριεύει

Παρόλο που η εγκυμοσύνη είναι φυσική και πολλές φορές επιθυμητή διαδικασία , κατά τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας,  είναι εξίσου συνηθισμένο η ίδια γυναίκα να νιώθει αγωνία για τις ψυχικές και σωματικές αλλαγές  που η μητρότητα εμπεριέχει.

Ο φόβος είναι γενικά μια φυσιολογική ανθρώπινη αντίδραση απαραίτητη  για την προστασία και την ασφάλεια του κάθε ανθρώπου. Όσον αφορά τον τοκετό, είναι υγιές  μια γυναίκα να βιώνει κάποιο άγχος καθώς αυτό θα την κινητοποιήσει να ετοιμαστεί για το επερχόμενο γεγονός. Παρόλο αυτά αν ο φόβος πάρει τεράστιες διαστάσεις μπορεί να «απενεργοποιήσει» μια γυναίκα τόσο σωματικά όσο και ψυχικά και να δημιουργήσει συγκεκριμένα παθολογικά στοιχεία όπως είναι η «τοκοφοβία».

Τι είναι, λοιπόν, αυτή η περιβόητη τοκοφοβία;

Ο όρος τοκοφοβία αναγνωρίστηκε ως ιατρικός όρος για πρώτη φορά το 2000 από τους Hofberg & Brockington και χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει την έντονη κατάσταση άγχους που οδηγούσε κάποιες γυναίκες  να νιώθουν φόβο και έως εκ τούτου να αποφεύγουν την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, παρόλο που ήθελαν απεγνωσμένα ένα μωρό.

Μέσα από την τότε έρευνά τους οι δύο ψυχίατροι αναγνώρισαν τρείς τύπους τοκοφοβίας ανάλογα με τις περιστάσεις που καθορίζουν την εμφάνισή της :

• Πρωτοπαθής τοκοφοβία
• Δευτεροπαθής τοκοφοβία
• Τοκοφοβία ως σύμπτωμα προγεννητικής κατάθλιψης

Στην πρωτοπαθή τοκοφοβία ο φόβος του τοκετού προηγείται της σύλληψης και συνήθως  υπάρχει από την εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής.

Σε αντίθεση με την πρωτοπαθή, η δευτεροπαθής τοκοφοβία, εμφανίζεται μετά τη γέννηση του πρώτου παιδιού. Γενικά, μπορεί να πυροδοτηθεί από έναν  τραυματικό τοκετό,   από μια τραυματική καισαρική τομή,  από το  θάνατο του εμβρύου, από μια διακοπή κύησης ή από μια αποβολή.

Η τοκοφοβία ως σύμπτωμα προγεννητικής κατάθλιψης είναι λιγότερο συνηθισμένη. Οι Hofberg & Brocking (2000) παρατήρησαν ότι κάποιες γυναίκες  ανέπτυξαν μια έντονη φοβία και μια  υποσυνείδητη αποφυγή του τοκετού ως σύμπτωμα κατάθλιψης στην προγεννητική περίοδο.  Σε αυτές τις περιπτώσεις των γυναικών ο φόβος τους και η αποφυγή του τοκετού συνοδεύονται  από την έντονη πίστη ότι δεν μπορούν για κανένα λόγο να ανταπεξέλθουν σε έναν τοκετό ή  ότι θα γεννήσουν ένα παιδί που μπορεί να πεθάνει.

Ποιοι είναι, όμως, οι παράγοντες που σχετίζονται με την τοκοφοβία;

Η αιτιολογία της τοκοφοβίας είναι πολυπαραγοντική και ενδεχομένως να σχετίζεται με την  προδιάθεση που έχει η κάθε γυναίκα ξεχωριστά απέναντι στο άγχος καθώς και με άλλα  γενικότερα ανθρωποψυχικά χαρακτηριστικά. Η μητρότητα λαμβάνει χώρα  μέσα σε ένα κοινωνικό- πολιτισμικό-οικονομικό πλαίσιο, το οποίο επηρεάζει τον τρόπο που μια γυναίκα βιώνει ψυχοσωματικά  τον ερχομό του πρώτου της παιδιού (αλλά και τον ερχομό του δεύτερου κοκ παιδιού της)(Fisher et al, 2006).

Γενικά το άγχος, η νεύρωση, η κατάθλιψη, οι ψυχικές διαταραχές, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η δυσαρέσκεια  από την συντροφική σχέση καθώς και η έλλειψη υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου είναι  όλοι παράγοντες επιβαρυντικοί και αυξάνουν τον φόβο του κολπικού τοκετού (Saisto, Salmela-Aro, Nurmi & Halmesmaki,2001).

Σε αντίθεση με τις χώρες που ο τοκετός θεωρείται φυσικό γεγονός, στις Δυτικές  χώρες συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Οι γυναίκες πολύ πριν τον τοκετό πληροφορούνται ότι ίσως να χρειαστούν  καισαρική τομή, γεγονός που αφενός καταθιστά τον τοκετό μια ιατρική πράξη που εμπεριέχει στρες και αφετέρου ενισχύει την αντίληψη ότι ο κολπικός τοκετός είναι ένα επικίνδυνο γεγονός (De Koninck,1998; Morgan,1998).

Ωστόσο, οι συνέπειες  από την ιατρικοποίηση του τοκετού , ακόμα και στις περιπτώσεις που δεν είναι δύσκολος ή επικίνδυνος ο τοκετός είναι πολύ σοβαρές : οι μέλλουσες μανούλες θα χάσουν την ικάνοτητά τους να αντιληφτούν την σημασία του ίδιου του τοκετού, θα γίνουν παθητικές και ενδεχομένως θα νιώθουν και ανίκανες.

Επίσης, σε έρευνα που διεξήγαγε ο O’Connor et al. 2005 βρήκε ότι το περιγεννητικό στρες μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το έμβρυο  κατά τη διάρκεια της ενδομήτριας ζωής του και μακροπρόθεσμα να επηρεάσει την ευεξία του γιατί το προδιαθέτει να είναι πιο επιρρεπές και ευαίσθητο στο στρες κατά τη διάρκεια της παιδικής και ενήλικης ζωής του.

Άλλος ένας παράγοντας που οδηγεί στην αύξηση του παθολογικού φόβου του τοκετού είναι  οι «τρομακτικές  ιστορίες τοκετού»  που λέγονται από συγγενείς, από φίλους και από γνωστούς με κάθε ευκαιρία.

Σε κάθε περίπτωση η γέννηση ενός παιδιού  είναι ένα γεγονός  πολύ σημαντικό και συνάμα εξαιρετικά στρεσογόνο τόσο για τη γυναίκα όσο και για το ζευγάρι.  Σηματοδοτεί την μετάβαση του ανθρώπου στην ενηλικίωση, δημιουργώντας νέες ευθύνες και απαιτώντας την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων. (Ruble et al, 1990).

Υπάρχει βοήθεια για μια γυναίκα με τοκοφοβία:

Ναι! Υπήρχαν και υπάρχουν πολλοί τρόποι να βοηθήσουμε μια γυναίκα με τοκοφοβία. Οι πρώτες μελέτες που διεξήχθησαν ήταν τη δεκαετία του 1920. Το 1950 άρχισαν να λαμβάνουν σοβαρά υπόψιν τους την ψυχοπροφυλακτική προετοιμασία(ή αλλιώς μαθήματα ανώδυνου τοκετού) σαν μια πιθανή λύση (Vellay, Vellay, 1956),  στη δεκαετία του 1990 την ύπνωση (Jenkins, Pritchard, 1993), τη συμβουλευτική νέων γονιών, τα μαθήματα Lamaze( από το 1962), τη χρήση ήπιας Βιο-ενέργειας Ραϊχ  (από το 1970), την μέθοδο Schultz ,τη γυμναστική για εγκύους, τα μαθήματα φροντίδας του νεογέννητου, την συμμετοχή του μελλοντικού πατέρα, την ψυχοθεραπεία.